Współczesne dziennikarstwo śledcze coraz częściej korzysta z narzędzi, które są produktem rozwoju technologii i społeczności internetowej. Crowdsourcing i crowdfunding to dwa z nich, które odgrywają coraz większą rolę w tej dziedzinie.
Crowdsourcing, czyli pozyskiwanie informacji od szerokiej publiczności, jest wykorzystywany w dziennikarstwie śledczym na różne sposoby. Najprostszym jest publikowanie apeli o informacje na temat konkretnych zagadnień, którymi dziennikarze się zajmują. Przykładem może być śledztwo przeprowadzone przez The Guardian, w ramach którego dziennikarze prosili czytelników o pomoc w analizie dużej ilości dokumentów rządowych. Dzięki temu udało się odkryć nieprawidłowości, które mogłyby zostać przeoczone. Crowdsourcing może również obejmować korzystanie z ekspertyzy czytelników w specyficznych dziedzinach, co pozwala dziennikarzom na dogłębne zrozumienie skomplikowanych kwestii.
Crowdfunding, czyli finansowanie projektów przez społeczność, odgrywa również ważną rolę w finansowaniu dziennikarstwa śledczego. Ze względu na kosztowność i czasochłonność tego typu dziennikarstwa, wiele mediów i niezależnych dziennikarzy zwraca się o wsparcie bezpośrednio do czytelników. Przykładem może być strona internetowa Kickstarter, na której wiele projektów dziennikarskich zdobyło finansowanie. To zjawisko jest szczególnie widoczne w przypadku dziennikarstwa lokalnego, które często boryka się z problemami finansowymi. Crowdfunding pozwala na realizację projektów, które inaczej mogłyby nie powstać.
Warto zauważyć, że zarówno crowdsourcing, jak i crowdfunding mają swoje wady i zalety. Z jednej strony, pozwalają na realizację skomplikowanych projektów dziennikarskich i tworzą więzi między dziennikarzami a publicznością. Z drugiej strony, mogą prowadzić do komercjalizacji dziennikarstwa i zależności od publiczności, co może wpływać na niezależność i obiektywizm dziennikarzy.
Niemniej jednak, te dwie metody są istotnym elementem współczesnego dziennikarstwa śledczego i mają duży wpływ na jego kształt i rozwój. Są one również dowodem na to, jak technologia i społeczność internetowa mogą wpływać na praktykę dziennikarską.
Aby lepiej zilustrować znaczenie crowdsourcingu i crowdfundingu dla dziennikarstwa śledczego, warto przywołać kilka konkretnych przykładów z różnych części świata.
Jeśli chodzi o crowdsourcing, jednym z najbardziej znanych przypadków jest śledztwo przeprowadzone przez The Guardian, znane jako „MP’s Expenses”. W 2009 roku, po uzyskaniu dostępu do 700 000 dokumentów dotyczących wydatków brytyjskich parlamentarzystów, dziennikarze zdecydowali się poprosić o pomoc publiczność w ich przeanalizowaniu. Ten przykład pokazuje, jak dziennikarze mogą skorzystać z wiedzy i czasu swojej publiczności, aby przeprowadzić dogłębne śledztwo.
Jeszcze bardziej ambitnym projektem był „Panama Papers”, gdzie dziennikarze z Międzynarodowego Konsorcjum Dziennikarzy Śledczych (ICIJ) wykorzystali crowdsourcing, aby przeanalizować miliony dokumentów ujawniających ukryte majątki polityków i biznesmenów na całym świecie. Dzięki temu udało się ujawnić wiele przypadków korupcji i oszustw podatkowych.
Jeśli chodzi o crowdfunding, jednym z pionierów jest holenderski projekt „De Correspondent”. Ten portal internetowy został sfinansowany w całości przez czytelników, którzy zapewnili ponad milion euro na jego uruchomienie. Od tego czasu „De Correspondent” jest uważany za jeden z najważniejszych przykładów udanego wykorzystania crowdfundingu w dziennikarstwie.
Podobną ścieżką podąża polski portal „Outriders”, który również korzystał z crowdfundingu do sfinansowania swojego projektu. Dzięki wsparciu społeczności „Outriders” mogli realizować ambitne i czasochłonne reportaże, które inaczej nie mogłyby powstać.
W Stanach Zjednoczonych, „The Texas Tribune”, portal internetowy poświęcony dziennikarstwu śledczemu, również korzystał z crowdfundingu do sfinansowania swojej działalności. Dzięki temu mogli skoncentrować się na tworzeniu jakościowych treści, zamiast martwić się o finanse.
Te przykłady pokazują, jak ważnym narzędziem w współczesnym dziennikarstwie śledczym są crowdsourcing i crowdfunding. Pozwalają one na realizację ambitnych projektów, które inaczej nie byłyby możliwe do przeprowadzenia. Jednocześnie pokazują, jak ważne jest dla dziennikarzy budowanie zaufania i relacji z publicznością, która jest nie tylko odbiorcą ich pracy, ale także jej współtwórcą.
