System wartości i aspiracje życiowe młodzieży są kształtowane przez wiele czynników, w tym przez środowisko, w którym dorastają. Ta złożoność wpływa na ich postawy, wybory i podejmowane decyzje, a w dłuższym okresie na kształtowanie ich dorosłego życia.
W środowiskach miejskich, gdzie często istnieje większy dostęp do różnorodnych zasobów edukacyjnych i kulturalnych, młodzież może wykazywać większe aspiracje w kierunku edukacji wyższej i profesji wymagających specjalistycznego wykształcenia. Wartości takie jak samorealizacja, kreatywność, niezależność i otwartość na różnorodność mogą być tutaj bardziej wyraźne. Wielość dostępnych możliwości i różnorodność środowiska może skłonić młodzież do poszukiwania własnej drogi i wyznaczania własnych celów.
Z drugiej strony, w środowiskach wiejskich, gdzie dostęp do zasobów może być ograniczony, młodzież może skupiać się na innych wartościach, takich jak poczucie społeczności, rodzina, tradycja i praca na rzecz lokalnej społeczności. Aspiracje życiowe mogą być bardziej związane z bezpośrednim otoczeniem, takim jak rozwój w lokalnej społeczności czy utrzymanie rodzinnej gospodarki.
Oczywiście, te generalizacje nie są uniwersalne. Istnieją różne wzory wartości i aspiracji wśród młodzieży w różnych środowiskach, a niektóre z nich mogą przeplatać się lub ewoluować w czasie. Również w obrębie jednego środowiska mogą występować duże różnice indywidualne.
Na przykład, młodzież z rodzin o niskim statusie społeczno-ekonomicznym, zarówno w mieście, jak i na wsi, może mieć ograniczone aspiracje życiowe ze względu na brak dostępu do zasobów i możliwości. W takich przypadkach wartości takie jak przetrwanie, bezpieczeństwo i lojalność wobec rodziny mogą być bardziej wyraźne.
Niezależnie od środowiska, ważne jest, aby wspierać młodzież w rozwoju zdrowego systemu wartości i pozytywnych aspiracji życiowych. Obejmuje to nie tylko dostarczanie odpowiednich zasobów i możliwości, ale także pomoc w rozumieniu i ocenie różnych wartości i celów, wsparcie w podejmowaniu decyzji i umożliwienie młodzieży aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie.
W przypadku młodzieży z środowisk uboższych, zwłaszcza z rodzin dysfunkcyjnych lub patologicznych, mogą występować wyraźne trudności w wyznaczaniu sobie dalekosiężnych celów i aspiracji. Często wynika to z braku pozytywnych wzorców, niskiej samooceny oraz poczucia bezradności i zablokowania. Wartości, które dominują w takich środowiskach, często są związane z przetrwaniem dnia codziennego, nie rzadko na granicy prawa. Dla takiej młodzieży kluczowe jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia psychologicznego, edukacyjnego i społecznego, które pozwoli im dostrzec alternatywy dla bieżącej sytuacji i poszerzyć horyzonty osobistych aspiracji.
Młodzież zamożniejsza, mieszkająca w zasobnych środowiskach, z kolei może wykazywać aspiracje związane z ciągłym doskonaleniem, osiąganiem wysokich standardów życiowych i profesjonalnym sukcesem. Dla nich wartością mogą być dążenie do doskonałości, niezależność, mobilność społeczna czy ambicja. W takim przypadku wyzwaniem może być stworzenie równowagi między dążeniem do sukcesu a dbałością o dobrostan psychiczny, umiejętność radzenia sobie z presją czy rozwijanie empatii i społecznego zaangażowania.
Wśród młodzieży zamieszkującej środowiska wiejskie, zwłaszcza te odizolowane od większych ośrodków miejskich, można dostrzec wartościowanie silnych więzi społecznych, poczucia przynależności do lokalnej społeczności, a także szacunku do pracy fizycznej i związku z naturą. Aspiracje mogą być skierowane na podtrzymanie tradycji i kultury lokalnej, rozwój w ramach lokalnej społeczności czy też zaspokajanie potrzeb na poziomie podstawowym, niekoniecznie dążąc do zmiany status quo.
W kontekście aspiracji życiowych, kluczowe jest zrozumienie, że różne środowiska kształtują różne systemy wartości, które wpływają na wybory młodych ludzi. Dlatego ważne jest dostosowanie wsparcia edukacyjnego, poradnictwa zawodowego czy interwencji psychologicznych do specyfiki danego środowiska. Działania te powinny uwzględniać nie tylko indywidualne predyspozycje i potrzeby młodzieży, ale także kontekst kulturowy, społeczny i ekonomiczny, w którym się rozwijają.
Ponadto, ważne jest, aby umożliwić młodzieży aktywne uczestnictwo w społeczeństwie, zarówno na poziomie lokalnym, jak i ogólnokrajowym. Uczestnictwo w decyzjach dotyczących ich własnego życia i ich społeczności może pomóc młodzieży rozwijać poczucie sprawczości i odpowiedzialności, co jest kluczowe dla budowania pozytywnych aspiracji życiowych.
