Grupa rówieśnicza pełni kluczową rolę w życiu młodzieży, zwłaszcza w okresie adolescencji. W latach licealnych młodzież jest w trakcie intensywnego poszukiwania swojej tożsamości, dążenia do autonomii i niezależności od rodziny, a jednocześnie do zintegrowania się z grupą rówieśniczą. Właśnie w tym kontekście grupa rówieśnicza staje się jednym z najważniejszych czynników wpływających na zachowanie, wartości i wybory życiowe młodych ludzi, w tym również decyzje związane ze stosowaniem używek.
W kontekście stosowania używek przez młodzież, grupa rówieśnicza może działać zarówno jako czynnik ryzyka, jak i ochronny. Jeśli większość członków grupy angażuje się w picie alkoholu, palenie czy używanie innych środków odurzających, wzrasta prawdopodobieństwo, że młoda osoba również podejmie takie działania. Z jednej strony chodzi o presję grupy, która może być wyrażona wprost („Spróbuj, wszyscy to robią”), jak i niejawnie (akceptacja społeczna, pragnienie przynależności). Dla wielu młodzieżowców akceptacja i uznanie w grupie rówieśniczej jest niezwykle ważne, co może prowadzić do podjęcia ryzykownych zachowań, nawet jeśli są one niezgodne z indywidualnymi przekonaniami czy wartościami.
Z drugiej strony grupa rówieśnicza może działać jako czynnik ochronny. Jeśli młodzież jest częścią grupy, która promuje zdrowe zachowania, aktywny styl życia, czy angażuje się w pozytywne działania społeczne, prawdopodobieństwo sięgnięcia po używki znacząco maleje. Można to zaobserwować zwłaszcza wśród młodzieży angażującej się w sport czy różnego rodzaju organizacje młodzieżowe, gdzie presja na zdrowy styl życia jest mocno akcentowana.
Warto też zaznaczyć, że stosowanie używek przez młodzież licealną nie jest jedynie wynikiem wpływu rówieśników. Wpływ rodzin, dostępność używek, edukacja zdrowotna w szkole, czy indywidualne predyspozycje (np. skłonności do ryzyka, niska samoocena) również odgrywają kluczową rolę.
Grupa rówieśnicza odgrywa istotną rolę w kształtowaniu postaw młodzieży licealnej wobec używek. Jednak jej wpływ nie jest jednoznaczny – może działać zarówno jako czynnik ryzyka, jak i ochronny. Kluczem do skutecznej profilaktyki jest edukacja zdrowotna, promowanie zdrowego stylu życia oraz stwarzanie młodzieży możliwości angażowania się w pozytywne działania społeczne.
Współczesne badania nad zachowaniami młodzieży wskazują, że wpływ grupy rówieśniczej staje się coraz bardziej dominujący w kontekście wielu decyzji podejmowanych przez młodzież, w tym decyzji o stosowaniu używek. Zjawisko to wynika w dużej mierze z naturalnych procesów rozwojowych charakterystycznych dla okresu adolescencji, kiedy to młody człowiek dąży do emancypacji od rodziny i poszukuje własnej tożsamości w środowisku rówieśniczym.
Jednym z mechanizmów, przez który grupa rówieśnicza wpływa na decyzje jednostki, jest norma społeczna. Jeśli w danej grupie dominuje przekonanie, że spożywanie alkoholu, palenie czy eksperymentowanie z innymi używkami jest „cool”, młodzież jest bardziej skłonna do podejmowania takich działań. Warto zwrócić uwagę na to, jak media i kultura popularna przedstawiają używanie substancji psychoaktywnych – często jako atrakcyjny i pożądany element stylu życia młodej osoby. Grupa rówieśnicza, pod wpływem takich obrazów, może nieświadomie wzmacniać te przekonania, czyniąc z używania używek element „dorosłości” czy buntu.
Ponadto, dla wielu młodych ludzi używki stają się narzędziem radzenia sobie z trudnościami życiowymi, presją w szkole, problemami rodzinymi czy kwestiami związanymi z własnym wizerunkiem. W tych sytuacjach wsparcie ze strony rówieśników, którzy również sięgają po używki, może być postrzegane jako potwierdzenie skuteczności takiego „rozwiązania”.
Jednakże, równie istotne jest podkreślenie pozytywnej roli, jaką grupa rówieśnicza może odgrywać w życiu młodzieży. Odpowiednio ukierunkowane grupy wsparcia, kluby zainteresowań czy organizacje młodzieżowe mogą skutecznie przeciwdziałać negatywnym tendencjom. Członkostwo w takich grupach może wzmacniać poczucie przynależności, podnosić samoocenę oraz promować zdrowe zachowania.
Nie można też zapominać o roli edukacji. Skuteczne programy prewencyjne, które uwzględniają dynamikę grup rówieśniczych i uczą młodzież krytycznego myślenia, mogą znacząco przeciwdziałać presji grupy w kontekście używania używek. Edukacja powinna być ukierunkowana nie tylko na przekazywanie wiedzy o skutkach zdrowotnych używania używek, ale również na rozwijanie umiejętności komunikacji, negocjacji i asertywności.
Podsumowując, choć grupa rówieśnicza odgrywa znaczącą rolę w kontekście stosowania używek przez młodzież, jest wiele czynników, które mogą działać zarówno jako bariery, jak i motywatory takiego zachowania. Kluczem jest holistyczne podejście do problemu, które uwzględnia zarówno aspekty indywidualne, społeczne, jak i kulturowe.
